Einsteinen uhin-grabitazionalak

Zientziaren gaitasuna arridura eta miresmena sortzeko oso handia da. Norbaitek uste badu gaitasun horrek goi-limite bat duela, ziurrenik arrazoia izanen du, baina goi-limite hori, jaunandreok, oraindik ez da antzematen. Honen adierazle fisika arloan izandako azken aurkikuntza: uhin grabitazionalak. Dudarik gabe, aurkikuntza hau itzela, mundiala da, hainbat arrazoiengatik. Alde batetik, erakusten duelako teoria sendo batek predikzioak egiteko duen ahalmena. Bestaldetik, esperimentu finak egiteko gai garela erakustten duelako. Eta bukatzeko, ikasketa honek gure ingurua eta unibertsoa ulertzeko “belarri” berriak ematen dizkigulako.

Hau guztia azaltzeko, ordea, hasierara jo behar dugu. Zer demontre dira uhin-grabitazionalak? Hau ulertzeko, grabitatearen kontzeptuari eginen diogu so: Masa duten edozein gorputzek elkar erakartzen dute. Horregatik, Lurrak gu erakartzen gaitu, eta Eguzkiak Lurra, besteak beste. Uhin-grabitazionalak masadun gorputz hauek sortzen dituzten uhinak dira, eta espazioaren distortsioa eragiten dute. Hau da, bi punturen artean dagoen distantzia aldatzen dute, espazioa luzatu ala txikitzeko gai direlako. Einsteinek aurresan zuen uhin mota hauen esistentzia, Erlatibitate Orokorraren Teoriaren baitan, duela 100 urte inguru. Uhin hauek sortutako distortsioa arras txikia denez, hauek aurkitzea biziki zaila da. Aurreko astean, ordea, bilaketak fruituak eman zituela jakinarazi zuten projektuaren arduradunek. Uhin-grabitazionalak aurkitu zituzten! Konkretuki, bi zulo beltzen talkak sortutako uhin-grabitazionalak detektatu zituzten.

Aurkikuntza honek Erlatibitatearen Teoriaren sendotasuna erakutsi eta indartu egin du. Teoria Zientifikoak ebidentzia esperimentalaren menpe daude, eta esperimentu berrien emaitzak ere azaldu behar ditu teoriak, baztertua ez izateko. Esperimentu berrien emaitzak baieztatzen baditu Teoriak egindako aurresateak, Teoria indartuta ateratzen da. Teoria fisiko sendoak izatea egunerokotasunean eragin gutxi duela pentsa genezake, baina ez da egia inondik inora. Egin kontu, eta adibide argigarriak jartzearren: bi teoria fisiko sendo ditugu, Erlatibitatea eta Kuantika. Bi hauei esker, GPS sistema eta ospitaletako erresonantzia aparatuak ditugu. Ezagutzak gure bizitza hobetzen duten aplikazio teknologikoak dakartza.

Goian aipatu bezala, Einsteinek uhin hauen esistentzia duela 100 urte aurresan zuen. Nola da posible horrenbeste tardatzea uhin hauek aurkitzen? Arrazoia sinplea da: oso zaila delako! Aspalditik zientzialari asko ibili dira uhin hauen bila, baina sortzen dituzten espazioaren distortsioa oso txikia da. Egin kontu: atomo baten nukleoaren tamaina baino milaka aldiz txikiagoa da! Aurkitu izanak, esperimentua diseinatzeko abilezia eta trebezia erakusten du. Teoriak aurresandakoa bilatzeko, esperimentu berriak pentsatu behar dira. Esperimentuaren detaileak interneten aurkitzen ahal dira, eta nik baino hobeki azalduta, hortaz ez naiz horretan sartuko. Aipagarriak iruditzen zaizkit bi kontu, ordea: pertsona askok parte hartu dute aurkikuntza honetan, gaur egungo zientzian talde-lanak duen garrantzia irudikatuz. Eta bestalde, esperimentu bera bi leku desberdinetan gauzatu da, ziurrago egoteko. Gauza bera neurtu dute Estatu Batuetan eta Italian.

Zer ekarriko digu gerora begira uhin-grabitazionalen aurkikuntza? Zaila da oso aurresatea konkretuki zer lortuko den, baina garbi dago gauza bat. Unibertsoa ulertzeko beste modu bat eman digu. Orain arte, unibertsoa “ikusten” genuen bakarrik. Unibertsoari buruzko informazioa erradiazio elektromagnetikoari esker lortzen genuen bakarrik. Unibertsoko edozein leku eta unetik heltzen zaigun erradiazioak ematen zigun orain arte unibertsoari buruzko informazioa. Hemendik aurrera, unibertsoa “entzun” ahal izango dugu. Uhin-grabitazionalek erradiazio elektromagnetikoaz aparteko informazioa emanen digu. Unibertsoaren misterioetan murgiltzeko eta misterio hauek ezagutzen joateko beste zentzumen bat emanen digute uhin hauek. Gehiago esatera ez naiz ausartzen, baina ziur naiz gauza on asko ekarriko dizkigula uhin-grabitazionalak neurtzeko gai izatea. Hemendik urte batzuetara agerian geratuko da mundu guztiarentzat aurkikuntza honen garrantzia.